Ιχνευταί – Κριτική

Οι «Ιχνευταί» του Σοφοκλή, είναι ένα μερικώς σωζόμενο σατυρικό δράμα, το οποίο έχει απασχολήσει κατά καιρούς μελετητές και καλλιτέχνες του θεάτρου. Το σατυρικό δράμα αναπτύχθηκε παράλληλα με την τραγωδία και την κωμωδία, αποτελούσε δε το τελευταίο μέρος της τετραλογίας με την οποία διαγωνίζονταν οι ποιητές. Ως κατάληξη μετά από την θέαση τριών τραγωδιών, το σατυρικό δράμα ήταν ένα έργο με κωμική πλοκή, πάντα με Χορό Σατύρων που οδηγεί ο Σιληνός, με μυθολογική αφορμή ή παρωδία τραγωδιών. Οι «Ιχνευταί» έχουν σαν αφορμή τον Ομηρικό Ύμνο εις Ερμήν, αλλά παραλλαγμένο. Στο σατυρικό δράμα του Σοφοκλή, ο Απόλλωνας έχει χάσει τα βόδια του, τα οποία αναλαμβάνει να βρει ο Σιληνός και οι Σάτυροι – Ιχνευτές. Στην αναζήτηση τους συναντούν την νύμφη του όρους Κυλλήνη, η οποία τους εξηγεί πως ο μικρός Έρμής, κατασκεύασε ένα μουσικό όργανο που μαγεύει με τον ήχο του. Το διασωθέν κείμενο από τους Παπύρους του Οξύρρυγχου, σταματά εκεί πριν την έλευση του Ερμή. Ο Μιχαήλ Μαρμαρινός επιλέγει την ελεύθερη έμμετρη απόδοση του Εμμανουήλ Δαυίδ (1933) και την συμπλήρωση του Carl Robert. 

Όποιος έχει παρακολουθήσει στο παρελθόν παραστάσεις σκηνοθετημένες από τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, στην προκείμενη δεν θα εκπλαγεί, τουναντίον θα διαπιστώσει ότι το σκηνοθετικό στίγμα του παραμένει αμετάβλητο. Ο θίασος των «Ιχνευτών» περιλαμβάνει επί το πλείστον ερμηνευτές που έχουν συνεργαστεί μαζί του στο παρελθόν και έχουν εαυτοί αντίστοιχο στιβαρό ερμηνευτικό στίγμα (βλ. Αμαλία Μουτούση, Θεοδώρα Τζήμου, Ηλέκτρα Νικολούζου κ.α.). Η έκπληξη στην παράσταση «Ιχνευτές», προέρχεται από την παρουσία και την λειτουργία των μουσικών Μενέλαος Μωραΐτης, Σπύρος Βέργης, Δημήτρης Αλεξανδράκης, Λεωνίδας Παλαμιώτης και του Steve Katona (κόντρα τενόρος) που υποδύεται τον Έρμη αλλά και του Σταμάτη Κραουνάκη στον ρόλο του Σιληνού. Το συγκεκριμένο σατυρικό δράμα πραγματεύεται την δημιουργία της λύρας από τον Ερμή, και την μετακύλιση της σε σήμα κατατεθέν του Απόλλωνα όταν ο τελευταίος μαγεύεται από την μελωδία του ήχου της κι ανταλλάσει τα βόδια του με το μουσικό όργανο – κατασκευή του νεοαποκτηθέντα αδελφού του. Η επιλογή του Steve Katona, με το ιδιαίτερο ηχόχρωμα και τις τονικές δυνατότητες σε συνδυασμό με την τούμπα και το ευφώνιο – όργανα των μουσικών – συγκινούν και διακινούν τα εσώτερα ένστικτα των θεατών. 

Η μουσική αντίστιξη Ερμή και Σιληνού, όταν ο δεύτερος αντιπαραβάλει στο αιθέριο άκουσμα της λύρας, το χθόνιο χτύπημα στην Γη – μια κίνηση που επαναλαμβάνουν ρυθμικά και απογειώνουν με διονυσιακή έκσταση οι Σάτυροι, είναι μια εξαιρετική στιγμή της παράστασης. Η Αμαλία Μουτούση, ως νύμφη Κυλλήνη – τροφός του Ερμή, παραθέτει μια πλήρη ερμηνεία του ρόλου με μια άρτια παράσταση φωνής – εκφοράς του λόγου και κίνησης, η οποία συμπληρώνεται από το κοστούμι  και το περίτεχνο βέλο (Γιώργος Σαπουντζής) και ξεχωρίζει ανάμεσα στον Χορό των Σατύρων με τα χωρικά μοτίβα που δημιουργούν πλαισιώνοντας την. Η κίνηση – χορογραφία του Τάσου Καραχάλιου, επιμένει σε leitmotiv κινησιολογικών προφίλ που παραπέμπουν σε οπλές και πόζες σατύρων από αγγεία και αγαλματίδια. Τα κοστούμια του Χορού εντάσσονται σε έναν ελεύθερο συνειρμό χωρίς αισθητική συνέπεια με τους υπόλοιπους ρόλους (Ερμής, Σιληνός, Απόλλωνας) ενώ και οι μουσικοί έρχονται σε πλήρη ρήξη με μια ενιαία ενδυματολογική προσέγγιση. Υπάρχει περισσότερο μια διάθεση να προσεγγίζουν ενδυματολογικά την υποκριτική διάθεση του κάθε ερμηνευτή, γεγονός που δημιουργεί μια παλέτα αισθητικών προτύπων. 

Επίσης, οι ηθοποιοί ερμηνεύουν καθείς με την μανιέρα του. Ο Χάρης Φραγκούλης ως Απόλλωνας επιλέγει μια έντονα σωματική εκτόνωση του ρόλου του, με πολύ τρέξιμο και μια υφέρπουσα «λεκοκική» διάθεση. Παραδόξως αν και παίζει τρομπέτα, αφήνεται να παραδέρνει με ένα κομμάτι δέρμα που αναπαριστά μια λύρα. Ο Σταμάτης Κραουνάκης ως Σιληνός διατηρεί μια ειρωνεία στον λόγο και φέρεται επί της σκηνής ως μια στιβαρή σταθερά. Πιστεύω ότι θα μπορούσε να ενισχυθεί κινησιολογικά η παρουσία του από την αμεσότερη σχέση με τον Χορό παρά μια διακριτική παρατήρηση των τεκταινόμενων. Τα σκηνικά δεν ευνοούν την αναπαράσταση του περιβάλλοντος των «Ιχνευτών», δηλαδή δεν αναπαράγουν επίπεδα, κρυψώνες, όγκους που θα συναντούσαμε στον φυσικό χώρο της Νύμφης, εκεί που έκρυψε τα βόδια ο Ερμής. Ο Χορός πασχίζει σωματικά και θα είχε πολύ πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα βάσει της κινησιολογίας με ένα πολυεπίπεδο σκηνικό. Το τελάρο με τα βόδια, η μονοδιάστατη αναπαράσταση των βοδιών ειλικρινά και να μην παρουσιαζόταν δεν θα μου έλειπε. Τα φυτά είναι μια μινιμαλιστική πινελιά που επίσης παραμένει λίγη για αυτό που ήθελε συμβεί. Ομως, οι φωτισμοί της Ελευθερίας Ντεκώ σε συνδυασμό με την μουσική (Billy Bultheel) και τον σχεδιασμό ήχου (Κώστας Μπώκος-Studio 19st σε συνεργασία με Billy Bultheel) πραγματικά δημιουργούν ένα δραματικό περιβάλλον, το οποίο από μόνο του λειτουργεί σκηνικά. Ο ήχος και το φως ενεργοποιούν τον περιβάλλοντα χώρο και πλαισιώνουν αυτό το έργο που αν και σώζεται αποσπασματικά, φέρει μια ενέργεια που οι αισθήσεις της όρασης και ακοής πολλαπλασιάζουν. Προσωπικά θεωρώ ότι το υπόλοιπο σκηνικό περιττεύει. 

Φρονώ ότι υπήρξε μια πρόθεση πρωτότυπη που παρακολουθήσαμε σε μια παράσταση εσωσκελετό, σαν να μην «ντύθηκε» αλλά αφέθηκε ελεύθερο στα μάτια των θεατών το σκηνοθετικό σχεδίασμα της. Μπορεί και να ήταν αυτή η πρόθεση, αλλά έχω την αίσθηση σαν να σταμάτησε η δημιουργική διαδικασία κάπου προτού να παραδώσει ένα συμπαγές αποτέλεσμα. 

Στοιχεία Παράστασης

Ελεύθερη έμμετρη απόδοση: Εμμανουήλ Δαυίδ (1933), Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Μαρμαρινός, 

Επιστημονικός συνεργάτης: Σταύρος Τσιτσιρίδης, Καλλιτεχνική & Δραματουργική συνεργασία: Δηώ Καγγελάρη, Ειδικός συνεργάτης: Κωνσταντίνος Θωμαΐδης, Σκηνικά – Κοστούμια: Γιώργος Σαπουντζής, Μουσική: Billy Bultheel, Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ, Κίνηση – Χορογραφία: Τάσος Καραχάλιος, Βοηθός σκηνοθέτιδα: Μαριλένα Κατρανίδου, Σχεδιασμός ήχου: Κώστας Μπώκος-Studio 19st σε συνεργασία με Billy Bultheel, Βοηθός σκηνοθέτη: Αλίκη Στενού, Βοηθός σκηνογράφου: Διδώ Γκόγκου, Βοηθός ενδυματολόγου: Δάφνη Αηδόνη, Σχεδιασμός κομμώσεων: Δημήτρης Αποστολίδης, Σχεδιασμός μακιγιάζ: Ρούλα Λιανού, Ηχοληψία: Ηλίας Φλάμμος, Διεύθυνση παραγωγής: Ρένα Ανδρεαδάκη, Ζωή Μουσχή

Τα πρόσωπα: Χάρης Φραγκούλης (Απόλλων), Σταμάτης Κραουνάκης (Σιληνός), Αμαλία Μουτούση (Κυλλήνη), Steve Katona (Ερμής)

Χορός Σατύρων: (με αλφαβητική σειρά) Λάμπρος Γραμματικός, Adrian Frieling, Αλεξάνδρα Καζάζου, Τάσος Καραχάλιος, Χρήστος Κραγιόπουλος, Άγγελος Νεράντζης, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μάνος Πετράκης, Θεοδώρα Τζήμου, Ανδρομάχη Φουντουλίδου

Μουσικοί: Μενέλαος Μωραΐτης τούμπα, Σπύρος Βέργης ευφώνιο, Δημήτρης Αλεξανδράκης τούμπα, Λεωνίδας Παλαμιώτης ευφώνιο

*Φωτογραφίες : Θωμάς Δασκαλάκης, Πάτροκλος Σκαφίδας