Κώδικας … γυναίκα - Κριτική

Αυτό, που πιθανότατα χαρακτηρίζει περισσότερο από κάθε τι άλλο την καλλιτεχνική πορεία του Βαλεντίνου Τσίλογλου είναι το στοιχείο της αλλαγής πίστας από χρονιά σε χρονιά. Όσο τον παρακολουθώ  δεν παύω να εκπλήσσομαι με την δημιουργικότητα και την τόλμη του να δοκιμάζεται σε διαφορετικά είδη και ρόλους αλλά και με το αποτέλεσμα, που τον δικαιώνει. Από τις αναγνώσεις queer ποίησης στο queer θέατρο κι από κει στην σπαρταριστή κωμωδία, στο «Whodunit”,  στο δράμα. Και τώρα στο απαιτητικό είδος του μονολόγου. Τεσσάρων μονολόγων, για την ακρίβεια, τεσσάρων εξομολογήσεων γυναικών, που με τον γενικό τίτλο «Κώδικας … γυναίκα» παρουσιάζονται στο Θέατρο «ΒΑΦΕΙΟ – ΛΑΚΗΣ ΚΑΡΑΛΗΣ» του Κεραμεικού κάθε Πέμπτη βράδυ στις 9:15.

Τα τελευταία χρόνια έχουν στιγματισθεί περισσότερο από ποτέ άλλοτε από γυναικοκτονίες, κακοποιήσεις γυναικών, αδιανόητα βάρβαρες επιθέσεις εναντίον τους. Αυτή η τοξική περιρρέουσα ατμόσφαιρα μπορεί να ώθησε τον  Τσίλογλου να επιχειρήσει την φετινή του καταβύθιση στην γυναικεία ψυχή και στην συχνά αντίξοη καθημερινότητά της, στην περιπέτεια μιας  γυναίκας της διπλανής πόρτας στον κόσμο μας. Το εγχείρημά του, πάντως, αποτελεί πρωτίστως μια πολλαπλά επωφελή κατάβαση στα βάθη της ψυχής τους και τα φωτίζει γενναιόδωρα για χάρη όλων μας. 

Η επί σκηνής ενσάρκωση τεσσάρων γυναικείων χαρακτήρων, διαφορετικής καταγωγής, υποβάθρου και  βιωμάτων, ενσωματώνει  με χειρουργική ακρίβεια πνευματώδεις ατάκες, ενδιαφέρουσες έως προκλητικές  κοινωνιολογικές παρατηρήσεις και τραγικά στοιχεία, επιτυγχάνοντας αβίαστα την ενσυναίσθηση του θεατή και, επί τέλους, μιαν ουσιαστικότερη και βαθύτερη  κατανόηση του γυναικείου ψυχισμού, μια συνειδητοποίηση της θέσης που επιφυλάσσει η κοινωνία στο έτερο φύλο. 

O Τσίλογλου ξετυλίγει τις 4 προσωπικότητες σε τέσσερις διακριτές δεκαετίες. Η Σόνια, την οποία υποδύεται μαεστρικά ο ίδιος, είναι μια βασανισμένη διεμφυλική της καταπιεστικής δεκαετίας του 70, η Έλσα, στην μαγευτική ερμηνεία της Έφης Χαντζούλη, μια μοναχική αστή γεροντοκόρη της δεκαετίας του 80, η Ρόζα, μια ξέφρενη  παπαδιά του 90, σε απόδοση-αλωνιστική μηχανή της  δημιουργικά πληθωρικής Χριστιάνας Ανανιάδου, και, τέλος, η Λίλα, με μιαν εξαιρετική Κατερίνα Παπαθανασιάδη, αφελές και sexy θηλυκό, wannabe star, γέννημα μιας προ-μνημονιακής τηλεοπτικής πραγματικότητας, ρηχής και ιλουστρασιόν όσο και η ίδια. 

Οι τέσσερις μονόλογοί τους δεν εξελίσσονται γραμμικά και ανεξάρτητα, αλλά διαπλέκονται στην διάρκεια της παράστασης. Εισχωρούν ο ένας στον άλλον, ολοκληρώνοντας ένα μωσαϊκό μισού αιώνα, μέσα από μιαν αλληλοδιαδοχή  θραυσμάτων καθημερινότητας, αληθειών προσωπικών και οικουμενικότερων, βιωμάτων, πότε επώδυνων και βασανιστικών, πότε κωμικών ή κωμικοτραγικών, συχνά αδιεξόδων.

Ωστόσο, με τον τρόπο της η κάθε μία, όλες αυτές οι γυναίκες ελπίζουν, αγωνίζονται, παλεύουν να υπερβούν την μοίρα τους, την θέση, που τους όρισε η τύχη, η ζωή, η κοινωνία. Αυτό που τις συνέχει είναι η θέληση για ζωή: Η Σόνια και η Ρόζα, εγκλωβισμένες, θέλουν να την  ζήσουν, όπως νομίζουν κι όπως ποθούν, η Έλσα και η Λίλα πασχίζουν να αποκτήσουν την ζωή που δεν έχουν - η μια μπλέκοντας αξεδιάλυτα μέσα στην ζωή των άλλων και η άλλη αγκιστρωνόμενη σε ψεύτικες ελπίδες και υποσχέσεις επιτηδείων για επιτυχία, για καριέρα σε έναν εξ ίσου ψεύτικο κόσμο.

Με τον «Κώδικα… γυναίκα», η γραφίδα του Τσίλογλου παραδίδει ένα συνταρακτικό θεατρικό κείμενο, που αποκωδικοποιεί τον γυναικείο ψυχισμό σε εκφάνσεις τόσο μέσα όσο κι έξω από τα όρια των βιολογικών φύλων. Την σκυτάλη παραλαμβάνει ο σκηνοθέτης Τσίλογλου, που με την βοήθεια της σταθερής του συνεργάτιδας, της Λούλας Τριανταφύλλου, και με το δικό της πηγαίο ταλέντο, στήνουν τον καμβά, πάνω στον οποίο θα κεντηθούν κλωστή-κλωστή, βελονιά-βελονιά, οι τέσσερις εξαιρετικές ερμηνείες. Όλα έχουν προσεχθεί ως την τελευταία λεπτομέρεια, ώστε το κείμενο να μην πνιγεί στο υπερβολικό δράμα ούτε να χαθεί η ουσία του κάπου ανάμεσα στις χιουμοριστικές ατάκες. Οι ενδυμασίες, η κινησιολογία, οι εκφράσεις του προσώπου – προσοχή: δεν μιλάμε για γκριμάτσες, αλλά εκφράσεις εύγλωττες από μόνες τους – η γλώσσα του σώματος, όλα υποστηρίζουν την θεμελιακή προσέγγιση του συγγραφέα: ο Τσίλογλου αγαπάει τις γυναίκες, αγαπάει τις ηρωίδες του, συναισθάνεται ή συμπάσχει κιόλας μαζί τους. Ακόμα κι όταν τις σατιρίζει ή τις καυτηριάζει, είναι σαν να τους κλείνει το μάτι,  απελευθερώνοντας την εκφραστικότητα και τον αυθορμητισμό τους. Θέλει, ελπίζει, εύχεται να απελευθερώσει τους τρόπους της ζωής τους – κάτι που αναγκαστικά περνάει μέσα και από τους τρόπους που τις βλέπουμε όλοι εμείς, οι υπόλοιποι. 

Κι αυτό είναι ουσιαστικά το μήνυμα της παράστασης: σκεφθείτε κι αλλάξτε αυτούς τους τρόπους!

Info