Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς - Κριτική

“Θα προτιμούσα όχι” απαντά ο Μπάρτλεμπι, αρχικά στην αντιπαραβολή κειμένων που του ζητά ο δικηγόρος-εργοδότης, κι ύστερα σταδιακά σε άλλες ενέργειες που απαιτούνται από τον χλωμό και ήρεμο άντρα, έως ότου η προτίμηση της άρνησης αφορά και στις βασικές ανάγκες και το αυτό ένστικτο της επιβίωσης. 

Ο Χέρμαν Μέλβιλ γράφει το διήγημα “Μπάρτλεμπυ, ο Γραφιάς” μετά τα έργα του“Μομπι Ντικ” και “Πιερ” τα οποία εκείνη την εποχή δεν έτυχαν της ευρείας αποδοχής και εξύμνησης που έχουν τώρα. Το 1853, χρονιά που δημοσιεύεται το διήγημα, είναι λίγο πριν τον Αμερικανικό Εμφύλιο, μια περίοδος που η διαμάχη για την κατάργηση της δουλείας είναι ήδη έντονη. O Μέλβιλ μέσω της συγγραφής έχει σαφή πολιτική θέση. Αν ο Μπάρτλεμπυ αποτελεί μια πολιτική τοποθέτηση, ή είναι ένας προάγγελος του Μερσώ, ή είναι μια αυτοβιογραφική παραβολή του Μέλβιλ ή όλα αυτά μαζί, είναι ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει πολλούς μελετητές του έργου του. 

Η παράσταση που σκηνοθετεί η Σοφία Φιλιππίδου στο “Μαγαζάκι της τ3χνης” με τους: Σπύρος Δούρος, Ηρακλής Παναγιωτίδης, Αποστόλης Κεπεσίδης, Ασημένη Τούντα, Νίκος Αμπουσαάρ, και ο Αλέξανδρος Μαρίνος, έχει κάποια στοιχεία vaudeville, με τον κάθε χαρακτήρα να υιοθετεί μια γκροτέσκο περσόνα, που λειτουργεί ως κωμικό νούμερο μόνη της ή συνδυαστικά με τους άλλους. Ειδικά η φιγούρα και αισθητική του Μπάρτλεμπυ θυμίζει έντονα Μπάστερ Κίτον, καθώς ο ηθοποιός υιοθετεί μια “μάσκα” που εξυπηρετεί την ταυτοποίηση του ως «πελιδνά άμεμπτος, θλιβερά σεβαστός, αθεράπευτα μόνος». Η μουσική συνοδεύει αυτή την αίσθηση, ενώ το μουσικο-χορευτικό ανσαμπλ που ερμηνεύει δημιουργικά το μότο του Μπάρτλεμπυ “θα προτιμούσα όχι” είναι μια ακόμα σκηνή που ενισχύει το vaudeville.

Η μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα επιμένει στην αναπαραγωγή των ονομάτων στα ελληνικά, εκτός του Μπάρτλεμπυ, Διάνος-Πιπέρης-Τσιμπίδας, κάτι που καθιστά τους χαρακτήρες, λίγο “κλόουν”, και φυσικά υπάρχουν και στοιχεία κλοουνερί στην ερμηνεία όλων. Κυρίως όμως υπάρχει μια ακραιφνής πίστη στην ερμηνεία του ρόλου μέσα στην ιστορία που μας μεταφέρουν, κι αυτό είναι εξαιρετικό και άξιο συγχαρητηρίων, διότι προσδίδει εντιμότητα και αυθεντικότητα στην παράσταση. Η παρέμβαση του κριτικού, της δικηγόρου και άλλης μιας θεατή (Πάνος Λιάκος, Λουίζα Ρούσσου και Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου), είναι καίρια και σοβαρή ως προς το περιεχόμενο της, εξαιρετικά κωμική λόγω της διαχείρισης της από την Σοφία Φιλιππίδου, χωρίς όμως να χάνεται το περιεχόμενο της παρέμβασης. Ο δικαιωματικός λόγος της δικηγόρου που αντί για παράσταση δικαστηρίου φλερτάρει με την θεατρική σκηνή, και ο ακτιβισμός του Θορώ μέσω του κριτικού θεάτρου αλλά και η ψυχοκοινωνική τοποθέτηση της θεατή είναι ένα εναλλακτικό “θα προτιμούσα όχι”, λίγο πιο ακτιβιστικό, από πλευράς του κοινού. 

Η παράσταση “Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς” είναι μια παράσταση ψυχής, με πολύ μεράκι, που οι ηθοποιοί περνάνε καλά και αυτό περνάει και στο κοινό. Οι αναγωγές της στάσης του Μπάρτλεμπυ είναι πολλές, εξαρτάται από ποια σκοπιά το βλέπει κανείς - πολιτική, κοινωνική, ανθρωπιστική - το βέβαιον είναι ότι και θα ψυχαγωγηθείτε και θα προβληματιστείτε. 

Συντελεστές

Μετάφραση: Μένης Κουμανταρέας, Θεατρική διασκευή / δραματουργική επεξεργασία / σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου, Σκηνογραφική επιμέλεια: Κώστας Φωτόπουλος, Κοστούμια: Σοφία Φιλιππίδου, Επιμέλεια φωτισμού: Παναγιώτης Σπύρου, Βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Χαλκίδου, Β΄ βοηθοί: Εύα Παπαλεωνιδοπούλου, Παναγιώτης Σπύρου, Τρία κείμενα -παρεμβάσεις έγραψαν για την παράσταση ο Πάνος Λιάκος, η Λουίζα Ρούσσου και η Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου, Οργάνωση  παραγωγής: Αποστόλης Κεπεσίδης, Φωτογράφιση:  Σταύρος Σκαρλάφτης, Υπεύθυνοι επικοινωνίας: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Νομική σύμβουλος: Μαίρη Φραγκιαδάκη

Παραγωγή: τ3χνη 

ΠΑΙΖΟΥΝ: Σπύρος Δούρος, Ηρακλής Παναγιωτίδης, Αποστόλης Κεπεσίδης, Ασημένη Τούντα, Νίκος Αμπουσαάρ, και ο Αλέξανδρος Μαρίνος

Παρεμβαίνουν με σειρά εμφάνισης οι: Πάνος Λιάκος, Λουίζα Ρούσσου και Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου

Συντονίζει η Σοφία Φιλιππίδου

«Μαγαζάκι της τ3χνης», Ν. Νοταρά 60, Αθήνα

Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στις 21.15

Διάρκεια παράστασης: 80’ 

Είσοδος: Ελεύθερη 

Λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων (35), είναι απαραίτητη η κράτηση θέσεων στο sophiaphilippidou5@gmail.com